Kalça Protezi Nedir?

Eklemlerdeki protez uygulaması genel olarak, dejenere olmuş eklem yüzeylerinin özel yapılmış suni materyallerle değiştirilerek, eklemin bozulan fonksiyonlarının tekrar kazandırılmasını ve ağrıların ortadan kaldırılmasını amaçlayan bir cerrahi metodudur. Kalça protezi ameliyatında, çeşitli nedenlerle hasar görmüş eklem yüzleri, metal zeminler arasına yerleştirilen seramik veya polietilen parçalarla değiştirilir. Eklemin sadece uyluk kemiği (Femur) kısmı değiştirilirse parsiyel (yarım), leğen kemiğindeki karşılığı olan asetebulum da değiştirilirse total (tam) protez olarak isimlendirilir.

Hangi durumlarda kalça protezi uygulanır?

Kalça protezinin sıklıkla uygulandığı iki durum, kalça ekleminin kireçlenmesi (artroz, koksartroz) ve kalça kırıklarıdır.

Kalça ekleminin kireçlenmesi, eklemin kıkırdak yüzlerinin bozulması anlamına gelir. Geçirilmiş travmalar, çeşitli romatizmal hastalıklar, enfeksiyonlar, kemik ölümleri ve kalça çıkığı gibi anatomik bozukluklar, kıkırdak hasarına neden olarak artroz (kireçlenme) oluşturabilirler.

Kalça ekleminin içinde oluşan kırıklarda, bu bölgenin anatomik özelliklerinden dolayı kaynama sağlanması güç olabilmektedir. Özellikle 65 yaş üstü hastalarda ve parçalı ya da kaymış kırıklarda, kalça eklemi protez eklemle değiştirilerek hastaya tekrar hareket kazandırılması amaçlanır.

Kalça protezini ne zaman olmalıyım?

Kalça eklem artrozunun tedavisinde son nokta protez ameliyatıdır. Artroz ilerleyici bir hastalıktır. Artroza bağlı oluşan ağrı ve hareket kısıtlılığı şikayetleri başlangıçta hafif olup belirli hareketlerde ortaya çıkar. Hastalık ilerledikçe ağrı artar, dinlenme zamanlarında da ağrı olur. Protez ameliyatı öncesi kilo verme gibi önlemler, ağrı kesici tedavileri ve fizik tedavi uygulamaları ile ağrının giderilmesine çalışılır. Belirli bir aşamadan sonra bu tedaviler yetersiz kalmaya başlar. Hastalar ağrı nedeni ile bir kaç yüz metre yürüyemez hale gelir. Bu durumda artık protez olma zamanımız gelmiş demektir.

Protez olmak için belirli bir yaşı beklemeli miyim?

Protez uygulamasından ortalama 15-20 yıl sonra, yerleştirilen parçalarda aşınma ve gevşeme olabilmektedir. Her ne kadar bu süre, son yıllarda teknolojik gelişmelere bağlı olarak giderek artsa da, genç yaşta protez uygulamasına çok sıcak bakılmaz. Fakat, eklem hasarının genç yaşta olduğu bazı hastalarda tedavi açısından tek seçenek protez cerrahisi olabilir. Eklem yüzlerinde bulunan kıkırdak dokusu kendini yenileme özelliğine sahip değildir. Protez ameliyatı haricindeki yöntemlerle şikayetleri geçmeyen hastalarda, yaşa bakılmaksızın protez cerrahisi uygulanabilir. Ağrı ile yaşamak zorunda kalmak ve aktif yaşamak istenilen çağlarda hareketsizliğe zorlanmak doğru bir yaklaşım değildir.

Ameliyatta kullanılacak protez nasıl seçilir?

Hastalığınız ne olduğuna ve kemiklerinizin anatomik özelliklerine göre doktorunuz kullanılacak protez tipini belirler. Hastalarımızın, kullanılacak protezin markasını öğrenmeleri faydalıdır. Uluslararası güvenilirlik belgelerine sahip, gelişmiş ülkelerde yaygın kullanılan ve uygulamalarına dair başarılı sonuçları gösterilmiş protezlerin seçimi, protezin sağ kalım süresi açısından önemlidir.

Ameliyat sonrası süreç nasıl işler?

Kalça protezi ameliyatlarında ortalama ameliyat süresi 1.5 – 2 saattir. Ameliyat genel anestezi ile yapılabileceği gibi spinal veya epidural anestezi ile de yapılabilir. Epidural katater takılması, ameliyat sonrası rehabilitasyonu kolaylaştırması açısından faydalıdır. Protezin uygulanma şekline bağlı olarak değişmekle birlikte genellikle ameliyat sonrası ilk günde hastalar ayağa kaldırılarak yürütülür. Kalça bölgesi kaslarını güçlendirmeye yönelik egzersizler başlanılır. Genellikle hastalarımızın eski hayatlarına dönme süreleri 6 haftadır.

Ameliyatın komplikasyonları nelerdir ?

Kalça protezi ameliyatlarında, düşük oranda da olsa, ameliyat sırasında ve sonrası çeşitli komplikasyonlar görülebilir. Bu komplikasyon risklerinin çoğu dikkatli ve tecrübeli bir cerrahi ile ortadan kaldırılabilir. Bu açıdan ameliyat öncesi planlama çok önemlidir. Yeni geliştirilen bilgisayar programları ile kullanılacak protezin tipi ve boyutlarını, radyografiler üzerinden deneyerek seçmek  mümkündür. Böylece ameliyatta oluşabilecek sorunlar en aza indirilmiş olur.

Ameliyat sonrası emboli açısından önlemler alınır. Kan sulandırıcı ilaçlar, varis çorapları, basınçlı kompresör uygulamaları ile emboli oluşum riski en aza indirilir.  Bir değer korkulan komplikasyon enfeksiyon oluşumudur. Enfeksiyon açısından ameliyat öncesi vücutta herhangi bir enfeksiyon odağının olup olmadığı mutlaka araştırılmalıdır. Özellikle idrar yolları ve diş enfeksiyonları çoğu zaman sessizce seyrederek gözden kaçabilir.  Hastalarımızın bu yönde bir şikayetleri olmasa da ameliyat öncesinde değerlendirilmeleri gerekir.

Enfeksiyonu önlemede bir diğer önemli konu da ameliyathane ve hastane şartlarıdır. Özel hava akımına sahip ameliyathanelerin ve uzay başlıkları gibi korunma yöntemlerinin seçilmesi bilinçli bir tercih olacaktır.

Kalça protezi cerrahisinde önemli bir özellik, ameliyat sonrası eklem stabilitesinin sağlanmasıdır. Stabilitenin sağlanamadığı durumlarda protezde çıkıklar oluşur. Uygun protez seçimi ve parçaların anatomik yapılarına uygun konumda yerleştirilmesi ile, ameliyat sonrası çıkık oluşumu önlenebilir. 

Protezin uzun ömürlü olması için neler yapabilirim ?

Özellikle ameliyat sonrası ilk 3 aylık dönemde, çevre yumuşak dokuların iyileşmesi tamamlanmayacağı için belirli hareketlerden kaçınmak gerekir. Bağdaş kurmak, alaturka tuvalete oturmak, ameliyatlı tarafın üzerine yatmak gibi hareketler protezinizi çıkma yönünde zorlar. Doktorunuz size belirli bir süre, özellikle yan yatarken, iki bacağınızın arasına yastık koymanızı öğütleyecektir. Böylece protezin çıkabileceği hareketlerden kaçınılmaya çalışılır. Otururken diziniz kalça ekleminden aşağıda olmalıdır. Alçak yerlere oturmama ile bu sağlanabilir.

Protez eklemler hareketli yüzeyler içeren suni yapılardır ve zaman içerisinde aşınma gösterebilirler. Mekanik olarak ne kadar az yük alırlarsa aşınma süreçleri de o kadar uzun olacaktır. Bu nedenle kilo alımından kaçınılmalı ve varsa fazla kilolardan kurtulmaya çalışılmalıdır.